Ses İzolasyon uygulamalarında kullanılan Türkiye’de ve dünyada kendini kanıtlamış ses yalıtım malzemeleri ve bu malzemelerin kısaca genel kullanım yerleri hakkında temel bilgileri aktaracağım.
Ses izolasyonu için bir bilim dalı olarak bahsetmek sanırım yanlış olmaz. Ne yazık ki üniversitelerde bu alanda yeteri kadar eğitim verilmemekte, ses yalıtım uygulamaları ve ses yalıtım malzemeleri hakkında verilen bilgiler çok dar kapsamda anlatılmaktadır.
Bu konuya ilgi duyan mimarlık ve mühendislik fakülteleri öğrencileri üniversitelerde az sayıda bulunan yüksek lisans programlarından eğitim alarak “Akustik Danışmanlık Firmalarında” sektöre katkı sağlamaktadır.
Nasıl ki Isı -Su ve Yangın yalıtımı yapılarda kanunlarla zorunlu hale geldiyse “ses yalıtımı ve gürültü kontrolü” de ülkemizde yeni çıkacak olan yasalar ile konutlarda zorunlu hale geliyor. Şuan için yapılan kontroller çevre ve şehircilik bakanlığının denetiminde sanayide devam etmekte ve sanayi kuruluşlarına gürültü kontrolü için denetlemelerde bulunmaktadır.
Daha fazla bilgi için; bakanlığın hazırlamış olduğu 4 Haziran 2010 Tarihli resmi gazetede yayımlanan, 27601 sayılı “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi ile ilgili yönetmeliğine http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/06/20100604-5.htm adresinden ulaşabilirsiniz.
Sizlere ses yalıtımında yer alan terimleri çok fazla teknik detaya girmeden mümkün olduğunca yalın bir dil ile anlatacağım. Ses izolasyonu bilimi diyorum çünkü; bu bilimde izolasyon yapılacak bölgedeki tüm coğrafi ve beşeri şartlar yalıtımın değerleri açısından etkin bir rol üstlenmekte ve çoğu zaman tüm gürültü ve titreşim problemlerinde çözüm aynı ses yalıtım malzemeleri ve aynı uygulama yöntemi ile yapılamamaktadır. Sizlere yazımın ilerleyen bölümlerinde özellikle konutlarda çok sık karşılaşılan duvar, tavan, zemin gürültü problemleriyle ilgili sorunların çözümünde kullanılabilecek ses yalıtım malzemeleri ve uygulama yöntemlerini anlatacağım.
Öncelikle ses yalıtımında kullanılan temel terimlerden başlayalım.
Ses Yalıtım Nedir?
Sesin bir noktadan başka bir noktaya geçişinin azaltılması gürültü ve titreşim kaynağının izole edilmesidir.
Tabi bu sesin geniş bir alanda bir yüzeyden yansıyıp geri gelmesi, yankı, çınlama ve reberverasyon süresi problemleri ses yalıtımı ile karıştırılmaması gerekir. Bu tamamen hacim akustiği konusuna girmekte ve yansıtıcı yüzeylerin çeşitli ses yalıtım malzemeleri (akustik kırıcılar ve ses yutucu malzemeler) ile kaplanması sonucu çözülebilmektedir. Bu işlemler yapılmadan evvel hangi ses yalıtım malzemelerinin kullanılacağı ve ne yoğunlukta olması gerektiği, hangi sıklıkta ve nereye montajının yapılması gerekliliği gibi çeşitli akustik hesapların, akustik danışmanlar tarafından özel ölçüm teknikleri, cihazlar ve programlar tarafından hesaplanmasıyla bulunur.
Sesin yayılma biçimi suya atılan bir taşın yarattığı dalgaların oluş biçimi gibidir. Örneğin bir çalgı aleti çaldığınızda sesi yalnızca tek bir noktaya iletmesi mümkün değildir. Sesi dairesel ivmelerle bulunduğu ortamda her yöne eşit dağıtır.
Yalıtım yapmaya karar vermeden evvel sorunun doğru tespiti büyük önem taşır, gürültüyü yaratan etkenin yalıtımı söz konusu olduğunda, öncelikle müdahale edilmesi gereken nokta sesin kaynağı olmadır. Kullanılması öngörülen ses yalıtım malzemeleri bu sorunun tespitine göre belirlenmelidir.
Ses Nedir?
Ses bir titreşimdir, insan kulağındaki mikro kıllar sesi beyne iletir. Hava olmayan yerde ses iletimi bulunmaz, bu yüzdendir ki ses, sadece Katı – Sıvı ve Gaz ile iletilir.
Bizim algılayabildiğimiz sesler belirli frekans aralığındaki ses dalgalarıdır.(20 – 20.000 Hz) Örneğin köpekler bizim duyamadığımız frekanslardaki sesleri duyabilirler.
Ses yalıtımındaki temel hedef duyulabilir bu frekans aralığının aşağıya çekilmesidir. Ses yalıtım malzemelerinin kullanım amacı da tam da bu noktada devreye girer.
Frekans Nedir?
Doğadaki birçok dalga tek bir dalgacıktan değil, her biri bir önceki dalgacığı sabit bir zaman aralığında takip eden dalgacık serilerinden oluşur. Birim zamanda üretilen dalgacık miktarına ise frekans denir. Bir partikülün tamamladığı devre devir denir. Başka bir deyişle bir saniyede tamamlanan devir sayısına frekans denir. Frekanslar bizim için neden önem taşır? Çünkü her ses kaynağı farklı frekanslarda ses üretir ve bizim ses yalıtım malzemeleri ile kullanacağımız kombinasyonlar (Taşyünü + ağır bariyer + akustik sünger gb) farklı frekanslardaki sesleri sönümler. Frekans eğrisinde değişkenlik göstererek iyi bir yalıtım elde etmemize imkân sağlar.
Desibel (dBA) Nedir?
İnsan yaratılış gereği gürültü ve sese karşı hassaslık gösterir, bu durum bizim orta frekanslardaki ve yüksek frekanslardaki seslere olan hassaslığımız ile alakalıdır, bu etkileşimin değerini belirten ifade şekline Desibel denir. Sesi tanımlamak için kullanılan işaret dB şeklindedir ve genellikle ölçümlerde dB(A) kullanılır.
Desibel gereğinden fazla artış ya da azalış gösterirse verdiği rahatsızlık da o derece artar. .
Günlük konuşmalarımızda 40-60 dB(A) aralığında ses meydana gelirken, gürültülü bir makine çalıştığında matkap, daire testere gibi bu 80-90 dB(A) şeklinde ölçüm yapılabilir. Her ses yalıtım malzemesinin kendine has bir yalıtım değeri bulunur. Bu ses hava doğuşumlu ses ve darbe kaynaklı seste ses yalıtım malzemeleri ile yapılan yalıtımlarda ihtiyacımıza göre ürün seçmemize olanak tanır. 90 Db(A) ve üzeri ses üreten nesneler kalıcı duyma bozukluklarına yol açar, uzun süre gürültüye maruz kalmak işitme kaybını meydana getirir ve bu kayıplar yıllar geçtikçe daha da artarak çoğalır. Desibel ile ilgili bir diğer önemli detay ise; tıpkı depremde olduğu gibi sesin şiddetinin de algoritmik olarak artması ve azalmasıdır. Örnek verecek olursak 90 db(A) ses kaynağına yapılacak 8-10 db(A) yalıtım, seste % 50’ye varan yalıtım sağlar iken, 90 db(A) ses kaynağına yapılacak % 50 yalıtım, 45 db(A)’ya karşılık gelmez.
Ses İzolasyonunda Kullanılan Yalıtım Malzemelerine Genel Bakış
Ses yalıtımında kullanılan çeşitli malzemeler
Sesin iletimi iki şekilde meydana gelir;
Hava Doğuşumlu (Air Born) ve Darbe Kaynaklı (İmpact Noise)
Günümüz şartlarında üretilen ve kullanılan ses yalıtım malzemeleri kullanılacakları yere göre ve istenilen yalıtım değerlerine göre farklılık gösterir. Ayrıca bu ürünler kendi içlerinde kombine edilerek iyi bir ses yalıtımı sağlanır. Bu noktada iyi bir akustik izolasyon için; iyi bir işçilik ve doğru malzeme seçimi büyük önem taşır. Ses yalıtım malzemesi seçimi yaparken aşağıdaki unsurları dikkate almalısınız.
1 -Ses veya gürültüye neden olan etkenin rahatsızlık verdiği noktadaki gürültü düzeyi desibel cinsinden nedir?
2 -Kullanacağınız ses yalıtım malzemeleri darbe kaynaklı ses için mi, yoksa hava doğuşumu ses için mi kullanacaksınız?
3 -Kullanacağınız ürünü ses yalıtımı için mi, yoksa hacim akustiği için mi kullanacaksınız?
4 -Kullanacağınız ses yalıtım malzemeleri yangın riski taşıyan bir yerde mi kullanacaksınız?
5 -Yapmak istediğiniz yalıtım dış ortamda mı yoksa kapalı bir alanda mı olacak?
Bu soruların cevabına göre seçeceğiniz ses yalıtım malzemeleri farklılık göstermektedir..
Akustik Süngerler
Akustik süngerlerin kullanım amacı ses yalıtımdan ziyade ortamdaki çınlamaları(yankılanmayı) makul düzeylere indirmektir. Sesin eşit şekilde oda içinde emilmesi ve dağılımı hedeflenir.
Bilinenin aksine bu ürünlerin ses yalıtım ihtiyacı olan noktalarda kullanımı çok bir yarar getirmez. Hatta yanlış uygulamalar, yarardan çok zarar getirebilir. (Zaman ve para kaybı gibi)
Hacim akustiğinde kullanılacak Akustik Süngerlerin kalite standartlarının olması, alev yürütmez olması, kalınlık, yoğunluk ve renk çeşitliliği, yüzey alanın genişliği (girinti ve çıkıntılarının maksimum olması) gibi özellikler dikkat etmeniz gereken unsurlar arasındadır.
Ses yalıtım malzemeleri arasında yer alan akustik süngerlere örnek olarak; Akustik Yumurta Sünger, Akustik Piramit Sünger, Akustik Kare Sünger, Akustik Labirent Sünger, Akustik Spesiyal Sünger, Akustik Düz Sünger, Basotect, Basstrap, Bass Küpü, Tekno Touch, Kumaş Kaplı Panel örnek olarak verilebilir.
Kullanım Yeri: Hacim akustiği istenen yangın ve nem tehlikesi bulunmayan yerlerde, stüdyo, dinleme salonu, gece kulüpleri ve ofislerde kullanılabilir.
+ Artıları: Kolay kesilir ve montajını kendiniz yapabilirsiniz, taşıması kolaydır, renk ve desen alternatifleri bulunur, düşük maliyetlidir.
– Eksileri: De monte değildir, yapıştığı zeminden kaldırılması zordur – alev almaz ürünlerin kimyası gereği siyah renkli olması ortam ışığını etkiler – boya yapılamaz – tozdan ve nemden etkilenirler.
Ahşap Akustik Paneller
Ahşap akustik paneller iki şekilde üretimi bulunur, Ahşap yünü dediğimiz akustik plakalar ve delikli ahşap mdf paneller. Ahşap yünü panellerde lif yapılarına göre sınıflandırılır, ihtiyaç duyulan ses yalıtımı ve hacim akustiğine göre panellerin kalınlıkları ve liflerin sıklığı belirlenir. Ses yutuculuk katsayısı (Nrc) Noise Reduction Coefficien değerleri ürün seçiminde dikkate alınmalıdır. Bu değerler ürünlerin teknik özelliklerinde bulunur. Örnek verecek olursak yankılanmanın olduğu bir oda düşünelim bu çağrı merkezi veya ofis olabilir, bu oda için kullanılacak ses yalıtım malzemeleri miktarı, delikli ahşap panel için ayrı, ahşap yünü panel için ayrı, akustik sünger için ayrı hesaplanır.
Hesaplama yöntemi mühendislik gerektirir, oda içerisindeki tüm yansıtıcı elemanlar (ayna, alçı sıvalı duvar, pencereler) ve yutucu elemanlar (halı, perde, oturma grupları gb.) hesaplamalarda kullanılır. Uygulama yöntemi plakalarının vidalanması ile olur.
Ahşap mdf paneller ise; üzerindeki delik sayısı ve delik çapına göre akustik değerleri farklılık gösterir. Kullanıldığı yerler genellikle kongre merkezleri, toplantı salonları ve ses kayıt stüdyolarıdır. Genellikle tek başına kullanılmazlar, asılacakları duvar yada tavan da taş yünü ile birlikte kombine edilerek kullanılır. Montajlarının yapılabilmesi için özel işçilik ve akustik projelendirme gerektirir.
Ses yalıtım malzemeleri arasında yer alan ahşap yününe örnek olarak; Ahşap Yünü Superfine – Ahşap Yünü Tektalan Hs – Ahşap Yünü Heraklith Cf örnek olarak verilebilir.
Kullanım Yeri: Tiyatro ve kongre merkezleri başta olmak üzere, ses kayıt stüdyoları ve toplantı salonlarında kullanılır.
+ Artıları: Ahşap Yünü Paneller, boyanabilir, tozdan ve nemden etkilenmezler, sağlığa zararlı madde içermez, yangın dayanımı vardır, görsel olarak dekoratiftirler, Nrc değerleri çok iyidir. De montedir sökülüp başka bir yerde tekrar boyanarak kullanılabilir.
– Eksileri: Uygulaması ekip tarafından yapılır, fiyatı akustik süngerlere göre pahalıdır.
Kauçuk Grubu Ürünler (Titreşim İzolatörleri)
Kauçuk grubu ürünler özellikle titreşim ve darbe kaynaklı yalıtımda çok fazla kullanılmaktadır. Akustik kauçuklar çeşitli yoğunluklarda ve kalınlıklarda üretilir. Hammaddesi genellikle kullanılmış araç lastikleridir. Kauçuk-mantar karışımı ürünlerde bulunmaktadır. Kullanım yerleri şap altı ve parke altıdır. Ayrıca mekanik odalarda yüzer döşeme ses yalıtım malzemesi olarak da kullanılabilir. Sanayide titreşim takozu olarak cihazların altında kullanılabilir. Ürün seçiminde taşıyacağı yük ve titreşim önemlidir. Şantiye kullanımlarında darbe kaynaklı seslerin sönümleme özelliği ile rakipsizdir.
Ses yalıtım malzemeleri kauçuk grubu ürünlere örnek olarak: Kauçuk Şilte – Mantar & Kauçuk Şilte – Kauçuk Takoz ayrıca kullanım yeri bakımından kauçuk içeriği olmayıp; fakat kullanım amacına göre Mantar Şilte de örnek verilebilir.
Kullanım Yeri: Şap ve parke altı, titreşim yaratan makinaların altına takoz olarak kullanılır.
Özel Ses Yalıtım Malzemeleri
Özel akustik izolasyon ürünler, kullanım yeri ve amacına göre ses yalıtım malzemeleri arasında farklılık yaratır. Bu tip ürünler daha çok butik projelerde yerden kazanmak ve yalıtımda elde edilebilecek en üst değerlere ulaşmak için kullanılır. Örnek verecek olursak bir otel inşaatında yan yana dizilen odalar arasındaki ortak duvarların kalınlığı gaz beton veya tuğla kullanımı ile 25-30 cm’ye kadar çıkabilmekte çoğu zamanda istenilen yalıtımı sağlayamamaktadır.
Gaz beton veya tuğla duvar ile örülmüş olan bu duvarların yerine, bu bahsettiğim ses yalıtım malzemelerini kullanarak duvar kalınlığını 10 cm’ye kadar düşürmek ve daha iyi bir ses yalıtımı elde etmek mümkün. Bunun neticesinde otelde yan yana daha fazla oda imal edilir ve ilk uygulama maliyeti açısından gaz beton ve tuğlaya duvarlara göre fazla olmasına karşın fayda maliyet açısından geri dönüşümü standart duvar imalatına göre daha karlı olmaktadır. İşte bu gibi durumlarda özel ses yalıtım malzemeleri kullanılır. En sık kullanılan ses yalıtım malzemeleri şu şekildedir.
Ağır Ses Bariyeri
Ağır ses bariyeri Epdm esaslı hammaddesiyle çok yoğun bir üründür. 3 mm kalınlığına rağmen m2 ağırlığı 7 kg’a kadar çıkabilir. Avrupa’da ve Amerika’da inşaat sektöründe çok yaygın bir şekilde kullanımı bulunur. Uygulamada akustik bağlantı elemanları ve profiller ile kullanılması yalıtımda maksimum başarı getirir. Ağır ses bariyeri yanmaz süngerler ile lamine edilerek de üretimi yapılır.
Kullanım Yeri: Alçı levhaların arkasına uygulanır, profillere boşluk bırakmadan gerilerek kullanılır. Mekanik odalarda iki alçı levha arasına, katlar arası döşemelerde özellikle Eps asmolen döşemelerde şap altına, komşu duvarlarda iki tuğla arasına, kullanımı yaygındır.
+Artıları: Az yer kaplaması ve çok iyi ses yalıtım değerleri sağlaması
-Eksileri: Açık ortamda (güneş, su rüzgar ürünü yıpratır) kullanılamaması
Phonestar Tri Ses Yalıtım Plakası
Özel üretim ürün grubunda yer alan bir başka nitelikli ses yalıtım malzemeleri de phonestar ses yalıtım plakasıdır. Alman Wolf ailesinin patentli ürünü mukavva ve kumun zekice birleşiminden meydana gelir. Kum ses izolasyonunda uzun yıllardır kullanılan bir yapı taşıdır, yoğunluğu ve kristalize yapısı ses yalıtımında etkin rol oynar. 62,5 x 125 cm ölçülerindeki levha oluklu kanallardan oluşur ve bu kanallarda özel işlemlerden geçirilmiş kum bulunur. Dekupaj veya elektrikli testere yardımı ile kesilen plakalar, kesildikleri noktadan bantlanır. 15 mm kalınlığa sahip olmasına karşın çok iyi bir ses yalıtım malzemeri’dir. Komşu duvar yalıtımlarında ve parke altı uygulamalarda kullanılır.
Kullanım Yeri: Akustik izolasyon ihtiyacı olan her noktada kullanılır, parke ve şap altı, duvar ve tavanlarda.
+Artıları: Hızlı uygulanır, az yer kaplar
-Eksileri: Uygulaması uzmanlık ister, açık alanda kullanılamaz
Teknosilence
2014 Yapı fuarının ödül alan yılın ses yalıtım malzemeri’dir. En büyük farkı 3 farklı ürünün birbirine yapıştırılması ile üretilir. Farklı katmanlarda ve yoğunluktaki ürün farklı frekanslardaki gürültülerde etkili çalışır. Ağır bariyer ile lamine edilir ve istenilen yalıtım en üst seviyeye taşınır.
Kullanım Yerleri: Kabin imalatında tek başına kullanılabilir.
+Artıları: Kompozit bir ürün olması nedeni ile uygulaması kolaydır, iyi bir yalıtım değeri bulunur.
-Eksileri: Açık alanda ve yangın riski taşıyan yerlerde kullanılamaz.
Bariyerli Rebounded
Ara bölme levhası olarak da adlandırılan ses yalıtım malzemeleri sünger türevli ürünlerin ağır bariyer ile lamine edilmesi ile üretilir. Kompozit bir üründür başlıca kullanım yeri alçıpan bölme duvarlarda profillerin arasına dolgu malzemesi olarak kullanılır.
Kullanım Yeri: Alçıpanel bölme duvarlar
Yardımcı Ses Yalıtım Malzemeleri
Ses yalıtımında direk ana malzeme olarak kullanılmayan fakat dolaylı yönden kullanımı bulunan ürünlere ses yalıtımına yardımcı ürünler denir. Ses yalıtım malzemelerini tamamlamak maksatlı kullanılır. Kullanım yerleri çeşitlilik gösterir.
Yardımcı ürünler şunlardır.
Kontakt Yapıştırıcılar
Yapıştırıcılar sünger grubu ürünleri yapıştırmada kullanılır
Kauçuk Bağlantı Aparatları
Bağlantı aparatları ve akustik profiller titreşim sönümleme elemanı olarak duvar, tavan ve döşeme yalıtımlarında kullanılır.
Polietilen Bant
Polietilen ve kauçuk bantlar profillerde alçıpan levha ile profil arasına sönümleyici olarak kullanılır.
Şap Kenar Bantı
Şap kenar bantı şap atılmadan önce duvar ve döşeme kesişim noktalarına bantlanır.
Kauçuk Bant
Polietilen Şilte
Yanmaz Kumaş
Yanmaz kumaşlar sinema ve konferans salonlarında taşyünü ve akustik süngerlerin üzerinin kaplanmasında kullanılır.
Perlitli Sıva
Perlitli sıva A1 sınıfı yanmazlık istenilen bölgelerde sıva şeklinde uygulanarak yapılır. Ahşap yünü ürünlerde yangın sınıfı B1’dir ve bu sıva kullanılarak yangın dayanımı artırılır.
Akustik Kapılar
Akustik kapılar akustik uygulama işlemleri tamamen bittikten sonra montajı yapılır ve dikkat edilmesi gereken en önemli husus duvar yalıtım değerlerini karşılayacak değerlerde imal edilmesidir, aksi halde duvar stc değeri farklı kapı stc değeri farklı olur ise yalıtımın yetersiz olması aşikardır.
